تکثیر گیاهان دارویی

گیاهان داروئی از طریق جنسی یا غیر جنسی تکثیر می شوند در رابطه با کاشت این گیاهان کشت آنها به مقدار زیاد اقتصادی ترین روش است در این رابطه باید بذر های مناسب از انواع انتخاب شده ( به خاطر بازده بالا و میانگین مواد موثره آنها ) کشت شوند – بذر ها باید به طور خطی کاشته شده و در فواصل بیشتری دوباره کاشته شوند تمام کشت باید بر اساس اصول جاری کشاورزی وجین ,آبیاری و کود داده شود گیاهان اغلب از طریق غیر جنسی ,یعنی قلمه ریزم و پاجوش (مانند نعناع و توت فرنگی تکثیر می شوند )گیاهان مانند مرق و سوسن بری از طریق تقسیم ریشه قلمه و پا جوش تکثیر می شوند و بلاخره گیاهان نظیر ختمی ,زنجبیل شامی توسط جوانه های نابجای ریشه و سیر به کمک پیاز تکیر می یابند .

1-تهیه بذر و نهال :
بذر عامل مهمی جهت پرورش گیاهان دارویی می باشد و در کشاورزی صنعتی گیاهان دارویی تاکید بر این است که فقط از بذرهای استاندارد و اصلاح شده ,استفاده شود . بذر اصلاح شده باید از لحاظ خلوصی و قدرت تایید آزمایش شده باشد . فوراستداد جوانه زدن بذر را تحت تاثیر قرار می دهد که بر این اساس جوانه زدن به صورتهای زیر می باشد .

1-جوانه روشنایی پسند : بذر این کیاهان در روشنایی جوانه می زنند . ریحان , بابونه
2-جوانه تاریکی پسند : بذر این گونه گیاهان در تاریکی جوانه می زنند . سیر ,اسطوخودوس
3-جوانه تاریک و روشن پسند : بذر آنها در روشنایی و تاریکی یکسان است . گل گاو زبان ,پنریک صحرایی تاتور

4-جوانه یخبندان پسند : یخبندان بر جوانه زدن گیاهان اثر مناسبی دارد . مانند بنگ دانه ,پامچال
مدت جوانه زدن بذرهای اصلاح شده متفاوت است بذر بابونه در عرض 3 تا 5 روز بذر تاتوره پس از 3 تا 4 هفته می روید .
بیشتر گیاهان به ویژه گیاهان یک ساله و دو ساله با بذر تکثیر می شوند بعضی مثل گل همیشه بهار گل مغربی و گل گاو زبان خودشان بذر می دهند ,بذر را می توان جداگانه در داخل منزل و در سینی سبز کرد و یا اینکه مستقیما آن را در خاک باغچه کاشت البته این گیاهان در فصل زمستان باید در هوای گرم باشند چون گیاهان در تاریکی بذر می دهند باید رویث بذر با لایه ای نازک از خاک پوشانده شود اما گیاهانی مثل جعفری فرنگی بابونه و شوید مستثنی بوده و برای جوانه زدن به نور نیاز دارند بنا براین روی آنها پوشانده شود بنابراین باید بیشتر در خاک فرو روند معمولا بذر های درشت تر به نور کمتر و بذر های ریز به نور بیشتری نیاز دارند . به همین جهت آنها را در سطح خاک می پاشند .

تکثیر گیاه با تقسیم ریشه :
گیاهانی مثل نعناع و ترنج که ریشه های آنها شا خه دارند به راحتی می توان تکثیر کرد در بهار یا پائیز قسمتی از ریشه افقی یا شاخه هایی که از ریشه اصلی بیرون زدند بریده و یا اینکه ریشه را به چند تیکه تقسیم می کنند تقسیم ریشه در مورد گیاهانی که ریشه کلوخی مثل بو مادران دارند مناسب است .

تکثیر به روش خوابانیدن :
گیاهانی که ریشه گسترده ندارند مثل مریم گلی آویشن و گیاهان خوش طعم زمستانی با خوابانیدن تکثیر می شوند در فصل بهار یکی از شاخه های قدیمی که زیاد خشک و شکننده نباشد از پایه گیاه گرفته و درون خاک طوری قرار می دهند که از جای خود حرکت نکنند و شاخ و برگهای اضافی را بریده و به شاخه های بریده مرتب آب می دهند وقتی ریشه گرفت شاخه قدیمی را می برند .

تکثیر به روش قلمه زدن :
گیاهانی مثل مریم گلی به لیمو ,آویشن با قلمه زدن تکثیر می شوند از تکثیر این گیاهان با بذر گیاهی متفاوت با گونه اولیه تولید می شود اما از تکثیر به سیله قلمه زدن گیاهی دقیقا مثل گیه اول تولید می شود به عنوان مثال تلخون فرانسوی تنها با قلمه زدن تکثیر می شود در اواخر بهار از شاخه هایی که زیاد کلفت نباشند از زیر گره قلمه جدا کرده برگهای پایینی را چیده و در گلدان مرطوبی که خاک نوع مخلوط با کود دارد می کاریم . و قلمه را با پاشیدن بر روی آن آب می دهیم گلدان را با یک ظرف شیشه ای پوشانیده و یا توسط یک کیسه پلی اتیلن از ساقه ها محافظت کرده و یا اینکه تنها با یک حلقه مسی از تماس برگها با یکدیگر جلوگیری کرده و قلمه را از نور مستقیم خورشید محافظت می کند .

این نوع گیاهان تشکیل دانه نمی دهند و اگر هم دانه داشته باشند از دانه های حقیقی خود تکثیر نمی یابند . طول قلم ها در حین قلمه زدن حدود 5/7 و تا 4 سانتی متر به انتهای ساقه ,دارای برگ اضافه نباشد .

حداقل درجه حرارات خاک باید بین 25 تا 30 درجه سانتیگراد باید در نظر گرفته شود و روزی باید 2 تا 3 مرتبه جهت جلوگیری از پژمرده شدن به آنها سرکشی نمود .
گیاهانی که بوسیله نهالهای ریشه دار چند ساله تکثیر می شوند :
یکی از روشهای قدیمی بوده و مخصوص پرورش دهندگان و باغدارانی می باشد که دارای مقدار زیادی از این گیاهان هستند این روش ساده ترین روش تکثیر گیاهان دارویی می باشد چون زمان رشد آنها بسیار کم بوده و معمولاً کشت و تکثیر این قبیل گیاهان را در فصل بهار توصیه نموده اند .
تکثیر در گلخانه یا محیط سربسته : در زمستان پرورش گیاهان دارویی صورت می گیرد . که در مهر ماه گیاهان به داخل گلخانه انتقال داده می شود . آب پاشیدن باعث سالم ماندن و از بین بردن آفت گیاه می گردد و برابر جلوگیری از هجوم آفت ها توصیه می شود در هر چند وقت یکبار از پاشیدن آب صابون استفاده نمایئد دادن کود چای نیز توصیه گردیده است .

تهیه بذر یا نهال تکثیر کنندگان تجارتی :
این روش مخصوص کسانی است که به طور محدود تکثیر می نمایند که از نظر زمان و مکان محدودیت دارند و یا گیاهانی که از روش دانه تکثیر نمی شوند و یا با تکثیر دانه مشکل دارند .
2-زمان کشت :بهترین و سالم ترین وقت برای کشت گیاهان دارویی در اردیبهشت است.
3-روش بذر پاشی : به صورت ردیف یا کرتی کاشته می شود به هنگام کشت مستقیم و بلاواسطه بر حسب خلاف بذر از دو نوع ماشین یکی چنگک زدن و دیگری دیسک زدن استفاده می شود . کشت در خزانه یا گلخانه با دست و یا غلطکی کوچک صورت می گیرد . که معمولاً رورش بذرهایی که حساسییت کمتری دارند در مزرعه و بذرهایی که حساسیت بیشتری دارند در گلخانه و خزانه صورت می گیرد . در اکثر موارد کشت ردیف بر کشت کرتی در ارجحیت دارد . زیرا در این نوع کشت به چندین بار چنگ زدن ماشینی می توان زمین شخم زده را از وجود علف های هرز پاک کرد . حتی از نظر محیط کشت ,مقدار نور استفاده از آب و هماهنگی رشد گیاهان جوان نیز ارجحیت با کشت ردیفی می باشد برخی از گیاهان دارویی دو رگه مانند نعناع بذر دهی ثابتی ندارند و به این خاطر نمی توان آنها را از طریق بذر (نسل به نسل ) تکثیر کرد .

تکثیر آنها از طریق قلم زدن و خوابانیدن انجام می شود زیرا در صورت تکثیر از طریق بذر مواد متشکله موثر گیاه تجزیه شده از بین می رود .