مدیریت پوشش زمین در باغات میوه بر هر دو جنبۀ : بنیه درختان و عملکرد آنها تأثیر می گذارد بنابراین باید به انتخاب سیستمی همّت گماشت که باعث تسهیل در مدیریت کاشت درختان میوه جهت بهبود رشد و تولیدات آنها گردد. درختان جوان بویژه آنهایی که پایه های کم بنیه تری دارند، باید بطور کامل از رقابت علف های هرز در سراسر سال نجات یابند تا بدینوسیله به حداکثر رشد برسند. درختانی که در شرایط عاری از علف های هرز پرورش یابند، به عملکرد بیشتری نائل می گردند، بر اندازه آنها افزوده می شود، سریعتر به میوه دهی می رسند و میوه های درشت تری عرضه می کنند.
— کنترل علف های هرز در باغات میوه از جمله عملیات زراعی در تلفیق با دیگر عملیات مدیریت استراتژیک جهت حصول بیشترین عملکرد میوه ها با بالاترین کیفیت است. حضور علف های هرز در جوار درختان میوه سبب کاهش رشد و بقاء آنها می گردد و عملکرد محصول را برای سال ها کاهش می دهد. گراس ها و پهن برگ های هرزی که در باغات رشد می یابند ، به رقابت با درختان میوه برای کسب رطوبت و عناصر غذایی می پردازند. ضمن اینکه مأمنی برای جوندگان و پناهگاهی برای آفات و عوامل بیماریزا فراهم می سازند. علف های هرز بر احتمال خسارات مکانیکی در ضمن عملیات کنترل نظیر کولتیواتورزدن و موورزدن می افزایند.
— در بسیاری مواقع توصیه می شود که ردیف درختان را عاری از علف های هرز سازند ولیکن ردیف بین درختان (alleyway) را با پوششی از گراس های چمنی بپوشانند تا عبور ادوات کشاورزی تسهیل شود و از فرسایش خاک کاسته گردد.
— علف های هرز خاص (specific weeds) ممکن است سبب برخی مشکلات در مدیریت باغات شوند چنانکه علف هرز قاصدک بر مدیریت زنبورهای عسل در بهار تأثیر می گذارد و بعضی از علف های هرز آزاردهنده (noxious) نظیر : عشقه سمّی ، تمشک وحشی و یا خارلته ممکن است عملیات برداشت میوه ها را با دشواری همراه سازند.
— درختان جوان باغات میوه برای رسیدن به حداکثر رشد و تولید تنه و شاخه های قوی نیازمند فراهم بودن شرایط طی چندسال اولیّه هستند بنابراین با کنترل رشد گیاهان هرز چندساله ای نظیر: مَرغ ، اویارسلام چندساله و خارلته از طریق اجرای شخم مکرر و کاربرد علف کش ها می توان به ایجاد چنین شرایطی کمک نمود. علف های هرز یکساله می توانند از رشد درختان جوان بویژه هسته دارها بکاهند لذا باید آنها را بخصوص در دوره سالانۀ رشد فعال کنترل نمود. کنترل علف های هرز در فاصله 3 فوتی تنه درختان میوه طی 2 سال اولیّه غرس آنها کفایت می کند. همزمان که درختان رشد می کنند و بزرگتر می شوند، بر گستردگی ریشه هایشان افزوده می گردد لذا باید گسترۀ کنترل علف های هرز را به فاصله 4 فوتی اطراف تنه ها گسترش داد بطوریکه به سایه انداز درختان (drip line) برسد.
— در یک برنامه کنترل موفقیّت آمیز علف های هرز از علف کش ها نیز بهره می گیرند، بگونه ای که با انتخاب و کاربرد صحیح آنها برعلیه علف های هرز دردسرساز در سرتاسر عمر باغات میوه می پردازند. حداکثر سودمندی زمانی حاصل می آید که کانوپی زیر درختان را در طول فصل رشد بصورت عاری از علف های هرز نگهداری کنند ولیکن نوار بین درختان با فرشی سبز و دائمی از گراس ها پوشانده شود امّا چنین وضعیتی نیز لزوماً نیازمند کاربرد علف کش هایی برای کنترل علف های هرز پهن برگ خواهد بود.
انتخاب علف کش ها :
— باغداران بدواً باید انواع گیاهان هرز موجود را شناسایی کنند سپس به انتخاب بهترین نوع علف کش برای کنترل علف های هرز دردسرساز اقدام نمایند. این قبیل اقدامات غالباً قبل از غرس درختان صورت می پذیرند امّا دیده بانی برای مراقبت از هجوم و زیان رسانی علف های هرز در تمامی باغات جدید و قدیمی ضرورت دارد. در حقیقت هیچگونه علف کشی با کاربرد قبل از سبزشدن قادر به کنترل علف های هرز چندساله ای چون: عشقه سمّی و تمشک وحشی نیست لذا آنها را باید با علف کش های پس از سبزشدن کنترل کرد. البته محدودیت هایی نیز برای کنترل هر علف هرز بخصوص با یکنوع علف کش خاص وجود دارد مثلاً : اگر علف هرز پیچک صحرایی در باغات جدید مشکل آفرین گردد، آنگاه علف کش های سیمازین (پرنسیپ) و دایورون (کارمیکس) قابل توصیه نیستند زیرا کاربرد چنین علف کش هایی منحصر به باغات استقراریافته می باشند. همواره باید از علف کش های اقتصادی برای کنترل گراس های یکساله در زیر درختان جوان بهره گرفت و از تیمارهای پس از سبزشدن مخصوصاً برای کنترل علف هرز پیچک صحرایی در طی فصل رشد بهره گرفت. از علف کش هایی نظیر دایورون و سیمازین می توان پس از سال دوّم غرس نهال ها برای کنترل پیچک صحرایی بهره برد و کنترل علف های هرز باقیمانده را به روش های شیمیایی و غیرشیمیایی بطور مداوم پیگیری نمود.
— باغداران میوه های تجاری معمولاً اقدام به انتخاب و کاربرد علف کش هایی می نمایند که سود کافی را در مقایسه با سایر روش های کنترل علف های هرز فراهم سازند. گواینکه درختان میوه در مقابل صدمات ناشی از علف کش ها به کلی ایمن نیستند امّا غالباً در مقابل دُزهای مصرفی برای کنترل علف های هرز بخوبی تحمل می کنند و نیز با افزایش سن بر سطح تحمل آنها افزوده می گردد. باوجودیکه نهال های جوان در ابتدای غرس شدن دارای تحمل کمی به علف کش ها هستند ولیکن تحمل آنها پس از 3-2 سال بخوبی افزایش می یابد و در مراحل بلوغ به حداکثر می رسد.
— نهال هایی که در خاک های شنی حاوی مقادیر کمتر مواد آلی غرس می شوند، نسبت به بسترهای رسی دارای حساسیّت بیشتری به علف کش ها هستند. درختان میوه زمانیکه علف کش ها با دقّت مصرف می شوند، از یک حاشیه امنیّت مناسب در تحمل آنها برخوردار هستند. کاربرد ترکیبی علف کش های فعال در خاک نظیر : “سیمازین + اُریزالین” و یا “دایوران + ترباسیل” می تواند طیف وسیعتری از کنترل علف های هرز را در باغات میوه فراهم سازد. بعنوان مثال هرگاه گونه هایی از علف های هرز مقاوم به سیمازین نظیر : سلمه تره ، تاج خروس و دُم روباهی زرد حضور یابند آنگاه افزودن دایوران ، اُریزالین و یا ترباسیل می تواند بر قدرت کنترل علف های هرز بیفزاید.
علف کش ترباسیل قادر به کنترل “تاج خروس خشبی” نیست امّا اگر گیاه مذکور بعنوان علف هرز غالب در باغات میوه مشاهده شود آنگاه می توان ترباسیل را مخلوط با دایوران مصرف کرد. از علف کش “ناپروپامید” نیز می توان در مواردی که “پیرگیاه” علف هرز غالب است، بهره گرفت.
— کاربرد علف کش هایی چون : سیمازین، دایوران و یا ترباسیل در ابتدای فصل فقط می تواند کنترل ضعیف تا متوسط گراس ها را در پایان فصل باعث گردند لذا کاربرد ترکیبی آنها بهمراه : اُریزالین و یا ناپروپامید باعث کنترل مناسب جوانه زنی گراس ها در اواخر تابستان می گردد. انتخاب نوع علف کش و روش مبارزه را نمی توان واکنشی لحظه ای و یکباره محسوب داشت بلکه باید آنرا در تطبیق با جمعیت علف های هرز موجود به اجرا گذاشت. بدلیل اینکه هیچ نوع علف کش قبل از سبزشدن قادر به کنترل تمامی علف های هرز نیست لذا کاربرد ترکیبی آنها می تواند بر طیف علف های هرز قابل کنترل بیفزاید. از طریق مشخصات هر علف کش خاص می توان برای انتخاب ترکیبی از آنها بهره گرفت. مثلاً کاربرد ترکیبی علف کش هایی چون: دایوران ، سیمازین و یا ترباسیل (سینبار) که قادر به کنترل علف های هرز پهن برگ یکساله هستند ، به همراه علف کش هایی نظیر: ناپروپامید (دیورینول)، نورفلورازون (سولیکام)، اُریزالین (سورفلان) و یا پیندیمتالین (پروول) که قادر به کنترل گراس های یکساله هستند، توصیه می شوند.
— همچنانکه علف کش های قبل از سبزشدن قادر به کنترل علف های هرز سبزشده نیستند لذا باید از انواع علف کش های تماسی به محلول های سمپاشی افزود تا سبزینگی موجود را کنترل کنند. هرگاه چندین سال متوالی از علف کش های قبل از سبزشدن خاصی در باغات میوه بهره برداری شود، ممکن است از طریق بقایایی که برجا می گذارند، باعث دشواری هایی برای درختان گردند. مثلاً بقایای حاصل از علف کش هایی چون: سیمازین، دایوران و ترباسیل برای بسیاری از محصولات حساس می توانند خسارتزا باشند.
— علف کش هایی نظیر: اُریزالین، ناپروپامید و یا دیکلوبنیل را می توان در باغات جدید برای کنترل گراس ها و برخی پهن برگ های هرز مصرف نمود. از علف کش های پیش از سبزشدن غالباً در باغات استقراریافته پس از اینکه بعضی از علف های هرز در بهار شروع به جوانه زنی کردند، استفاده می شود. این گروه از علف کش ها را می توان بهمراه گلیفوسیت و یا پاراکوآت برای نابودی بوته های سبزشده بکار برد. کاربرد ترکیبی دو نوع علف کش خاک با دو شیوه تأثیرگذاری متفاوت می تواند به کنترل بهتر علف های هرز منجر گردد.
— هیچ علف کشی که بر تمامی علف های هرز مؤثر واقع گردند و برای درختان میوه کاملاً بی ضرر باشند تاکنون ساخته نشده اند لذا مدیریت مناسب کاربرد علف کش ها شامل : انتخاب صحیح علف کش ها و یا استفاده ترکیبی از آنها است بطوریکه در تطابق با : نوع درختان باغ، زمان مصرف علف کش در سال ، سن درختان ، نوع خاک ، علف های هرز هدف و شرایط اقلیمی موجود باشد:
الف) تأثیر سن درختان :
درختان جوان دارای لطافت بیشتری نسبت به درختان بالغ هستند. آنها از پوست ساقه سبزرنگی برخوردارند که در اثر تماس با علف کش ها آسیب می بینند درحالیکه درختان مسن از پوست ساقۀ چوب پنبه ای (corky) با بافت مرده ای برخوردارند که در اثر علف کش های سیستمیک و یا تماسی خسارت نمی بینند لذا در زمان پاشیدن علف کش ها در اطراف درختان جوان بهتر است ساقه های آنها را رنگ آمیزی کنند و یا با وسایل محافظ بپوشانند. همچنین می توان از محافظ نازل ها استفاده نمود و یا اینکه از نازل های مالشی بهره گرفت.حداکثر خسارت ناشی از علف کش ها بر درختان میوه زمانی حاصل می شود که علف کش های سیستمیک همچون : گلیفوسیت ، سولفونیت و توفوردی با دُزهای بالاتر با بافت های سبز درختان میوه تماس یابند. علف کش های غیر سیستمیک نیز می توانند در صورت عدم مراقبت با بخش های سبز درختان تماس پذیرند و سبب بروز بافت مُردگی بر ساقه ها و برگ ها شوند. درختان میوه جوان دارای ریشه های سطحی تری هستند لذا امکان دارد در اثر کاربرد علف کش های خاک آسیب ببینند ، بویژه اگر علف کش های خاک را با مقادیر بیشتر و در خاک های شنی مصرف کنند. از چنین علف کش هایی می توان به : دایوران ، سیمازین ، ترباسیل ، “نورفلورازون” و “دیکلوبنیل” اشاره کرد.
ب ) تأثیر نوع خاک :
وجود مواد آلی باعث افزایش نقاط پیوست علف کش ها با ذرات خاک می شوند لذا بدینگونه مانع تحرک علف کش ها در لایه 4-2 اینچی سطح خاک می گردند یعنی منطقه ای که حضور و فعالیت ریشه علف های هرز بیشتر از حضور ریشه درختان میوه است.
علف کش ها چگونه عمل می کنند :
— امروزه در حدود 300 نوع علف کش در ایالات متحده آمریکا در دسترس کشاورزان قرار دارند که از آنها بطور وسیع در کشاورزی بهره می گیرند . علف کش ها را در خانواده هایی براساس ترکیب شیمیایی (chemical configuration) آنها دسته بندی کرده اند .
— علف کش ها براساس موارد زیر می توانند خاصیت انتخابی بودن را بر گیاهان بروز دهند :
الف- طبیعت شیمیایی ترکیبات
ب – گونه های گیاهی
پ – محل مصرف (placement)
— هر نوع علف کش بر یک یا چند فرآیند فیزیولوژیکی گیاهان بشرح زیر تأثیر می گذارند :
قطع مسیر واکنش های بیوشیمیایی ، اختلال در ساختن ترکیبات آلی و یا توقف تقسیمات سلولی.
آماده سازی محلول سمّی :
— برای آماده سازی محلول های سمّی نیازمند پیمانه و یا قاشق مدرّج هستید .
شیوه اوّل :
هیچگاه نباید علف کش های غلیظ (concentrated) را مستقیماً به داخل مخازن خالی سمپاش ها ریخت لذا مخازن را ابتدا تا نیمه از آب پُر می کنند سپس بعد از افزودن علف کش مورد نیاز به پُر کردن مابقی فضای خالی مخزن با آب تمیز اقدام می کنند .
شیوه دوّم :
اختلاط سموم علف کش را در سطل ها (pail) انجام می دهند سپس آنرا با میله چوبی (wooden lath) بهم می زنند تا محلولی یکنواخت حاصل آید . آنگاه سموم اختلاط یافته را از پارچه ای می گذرانند . متعاقباً تمامی بخش های سمپاش بویژه شیلنگ ها را وارسی می کنند سپس محلول سمّی را به داخل سمپاش می ریزند و با آب تمیز به حجم لازم می رسانند . محلول سمّی را مجدداً بهم می زنند . هیچگاه سمپاش حاوی محلول سمّی را بدون همزن در یکجا ثابت نگه ندارید.
— پس از تهیّه محلول سمّی علف کش های زیر باید بطور مرتب به همزنی تا پایان کار اقدام گردد :
الف- پودرهای وتابل (wetable powder)
ب – فلویبل (flowable)
پ – قابل حل در آب (water soluble)
ت – افزودنی ها (adjuvant)
ث – امولسیفایرها (emulsifiable)
— همواره ابتدا از پودرهای وتابل و سپس سموم مایع به داخل سطل اختلاط بریزید .
— قبل از مخلوط سازی علف کش ها نسبت به اختلاط پذیری (compatibility) آنها اطمینان یابید . در صورتیکه به اختلاط پذیری علف کش ها اطمینان ندارید بصورت زیر عمل کنید :
*) مقدار مناسبی از علف کش ها را درون یک لیتر آب درون ظرفی دو لیتری بریزید .
**) درب ظرف را ببندید و آن را 10 دفعه زیرورو نمائید .
***) فوراً به مشاهده و بررسی آن بپردازید .
****) پس از 30 دقیقه مجدداً به بررسی آن اقدام نمائید . در صورتیکه محلول هنوز یکنواختی خود را حقظ کرده باشد، می توانید به استفاده از آن مبادرت ورزید و در غیر این صورت باید نسبت به افزودن یک ماده “مویان” یا “سورفکتانت” (surfactant) و یا عامل ایجاد اختلاط پذیری به ظرف اقدام کنید و مجدداً آزمایش را تکرار نمائید . افزودنی هایی (adjuvants) که برای ایجاد سازگاری در ترکیب علف کش ها بکار می روند شامل :
Blendex ، Buffer-X ، Compex ، Sponto 168D ، Uni-Mix و Unite می باشند که این مواد را باید قبل از افزودن علف کش ها به مخزن آب اضافه نمائید (91).
در صورتیکه اجزاء سازنده محلول سمپاشی پس از 30 دقیقه بصورت فازهای جداگانه ای ظهور یافتند ، اگر با حداقل جداشدگی فازهای محلول مواجه باشید و بتوان چنین مخلوطی را با سمپاش های همزن بصورت نسبتاً همگن در آورید ، بنحوی می توانند قابل استفاده باشند وگرنه اگر تشکیل رسوب لجنی (sludge) و یا کلوخه جامد (Clump) داده اند آنگاه از کاربرد چنین محلول هایی باید بکلی صرف نظر کنید . همواره از افزودن مواد مویان و یا سایر افزودنی ها به مخلوط سموم خودداری کنید مگر اینکه بر ضرورتش در برچسب یکی از سموم علف کش آگاهی یابید .
— علف کش هایی که برای کنترل علف های هرز پهن برگ و گراس های یکساله ای نظیر : خردل وحشی ، تاج خروس ، علف خرچنگ ، گل قاصد ، تاجریزی ، بارهنگ ، خارلته ، گندمک ، سلمه تره ، آرجی ، سوروف بدون ریشک ، بید گیاه ، پیچک صحرایی ، گل آفتابی ، “goldenrod” ، عشقه زمینی ، پنیرک ، شیرگیاه ، مَرغ و ماشک گل خوشه ای بزرگ بکار می روند، را می توان برای کنترل مناسب گراس های چندساله با علف کش های “S-metolachlor” و “Dual II Magun” مخلوط ساخت. برای هر دفعه پُر کردن سمپاش ها مجدداً به تهیّه محلول سمّی بپردازید . محلول های سمّی آماده شده را سریعاً مصرف کنید و از نگهداری محلول های سمّی برای روزهای بعد خودداری نمائید (7،2،91).
کاربرد علف کش ها در باغات میوه :
— انتخاب صحیح آفت کش ها و کاربرد میزان دقیق آنها برای دستیابی به موفقیت کافی نیست بلکه باید محلول سمّی را در زمان درستی از زندگی آفت و یا علف هرز بکار برد و تمامی سطوح گیاهان هدف را با آنها پوشش داد . عدم توجه به یک یا چند نکته اساسی فوق می تواند تا 90 درصد شکست را عاید کشاورز نماید .
— بهترین زمان سمپاشی غالباً اوایل صبح و یا همزمان با غروب خورشید است یعنی زمانیکه سرعت باد کاهش یافته و هوای نسبتاً آرامی حاکم است و از این طریق از میزان دریفت محلول های سمّی بر روی گیاهان غیر هدف کاسته می شود .
— از کاربرد سموم شیمیایی در مواقعی که احتمال وقوع بارندگی قبل از جذب و اثربخشی آنها می رود ، باید خودداری گردد .
— در مواقعی که از سمومی با فرمولاسیون های پودر وتابل و یا برخی از سموم مایع استفاده می گردد که قابلیت حلالیت کامل را در داخل آب ندارند ، باید مرتباً به همزدن محلول سمّی پرداخت و یا از سمپاش هایی استفاده نمود که دارای همزن اتوماتیک (automatic agitator) هستند .
— سمپاش ها را پس از هر دفعه سمپاشی با آب تمیز بشوئید سپس نازل ها ، شیلنگ ها و پمپ را بخوبی پاک نمائید و آنرا بدون پوشانیدن برجا گذارید تا توسط هوا خشک شوند . البته می توانید سمپاش های کوچک را وارونه سازید تا سریعتر خشک گردند .
— حرارت ، رطوبت ، نور خورشید و وزش باد می توانند از کارآیی سموم کشاورزی پس از مصرف بکاهند . وقوع باران قبل از خشک و جذب شدن ماده سمّی می تواند تمامی سموم پاشیده شده را بشوید و از سطوح تیمار شده دور سازد لذا شما را به تکرار سمپاشی ملزم می سازد .
— برای آغاز برداشت محصولات حتماً باید به دوره پایان یافتن سمیّت آفت کش های مصرفی دقت کنید (7).
شیوه های مصرف علف کش ها در باغات میوه عبارتند از :
الف- روش پوشش کامل سطح باغ :
این روش را برای ایجاد خاک لخت و عاری از علف های هرز موسوم به “تنه تا تنه” (trunk to trunk) بکار می برند . این شیوه برای اقالیم خشک که مشکلاتی بعنوان تبخیر و تعرق (ET) و فرسایش ندارند، بسیار مناسب است .
ب – تیمار نواری سطح باغ :
روش تیمار نواری (strip treatment) شامل خطوط کاشت درختان میوه بعلاوه 1 فوت از هر طرف درختان تا سایه انداز (drip line) آنان است که توسط 3-2 دفعه سمپاشی سالانه با علف کش ها عاری از علف های هرز می گردند و علف های هرز ردیف بین درختان با 6-3 دفعه موورزدن سالانه کنترل می شوند (90).
برای تیمار نواری علف کش ها در باغات میوه در یک جهت مشخص حرکت کنید. از سمپاشی “دایره وار” بدور تنه درختان خودداری ورزید زیرا بدینطریق میزان بیشتری از سم در ایکر مصرف می شود. بهتر است از یکطرف درختان اقدام به پاشش نواری نمائید و در موقع برگشت به سمپاشی سمت دیگر ردیف درختان بپردازید. هنگام سمپاشی تاکستان ها بهتر است از نازل های “TOC” با زاویه پاشش 45 درجه سمپاشی کنید بطوریکه تمامی نوار فی مابین درختان تاک در هر دفعه سمپاشی پوشش داده شود. فواصل بین درختان را که برای سمپاشی در نظر دارید ، بخوبی تعیین کنید زیرا نوار سمپاشی در باغات جوان اندکی بیشتر از نوار سمپاشی در باغات میوه بالغ و برخوردار از سایه انداز کافی می باشد. در بسیاری از باغات باید نواری به پهنای 4 فوت را با محلول سمپاشی تیمار دهید (88).
پ – موورزدن شیمیایی :
در روش موورزدن شیمیایی (chemical moving) به کمک 25% و یا مقادیری کمتر از راندآپ توصیه ای بصورت پاشیدن و یا مالیدن بر سبزینگی سطح باغات باعث بازدارندگی رشد آنان می شوند ، بدون آنکه آنها را نابود سازند(90).
انهدام بقایای علف کش ها و ظروف خالی :
— کلیه آفت کش هایی را که توسط “مصوبه نگهداری و بازیافت منابع” موسوم به RCRA (Resource conservation & recovery act) جزو سموم خطرناک دسته بندی نشده اند ، می توان بصورت بهداشتی تا میزان یک گالن محلول سمّی و تا 10 پوند فرمولاسیون خشک درون چاله هایی انباشت لذا اکثر سموم کشاورزی که جزو این دسته محسوب می شوند را می توان در خاک دفن نمود . سموم مایع باقیمانده را باید در ظروف اصلی نگهداری کرد و درب آنها را برای جلوگیری از ریزش (spil) و یا تراوش (leak) محکم بست . ظروف حاوی سموم را در چندین لایه روزنامه بپیچید و در محلی امن و مطمئن نگهداری کنید . فرمولاسیون های خشک را از هر گونه رخنه محفوظ دارید و آنها را در روزنامه ها بپیچید سپس به همراه زباله های خانگی تحویل ماشین های شهرداری دهید . قوطی ها و شیشه های سموم شیمیایی غیر خطرناک را پس از 3 دفعه شستشو می توان در چاله ای دفن نمود . برای شستشوی قوطی های خالی باید آنها را به میزان یک چهارم از آب پُر کنید و پس از چند بار تکان دادن در چاله ای خالی سازید . پاکت های پلاستیکی و یا کاغذی حاوی سموم خشک را بسوزانید امّا از استشمام بخارات سمّی آنها دوری گزینید (7).
