برگ گياهان اسانس دار در زمان گل دا دن چيده ميشود . ساقه برگ دار گياهان علفي پس از رشد كامل برگها و كمي قبل از ظاهر شدن گلها چيده ميشود . برگهاي بدون اسانس در صورتي كه داراي پهنك و برگ باشند كمي قبل از ظاهر شدن گلها چيده ميشوند. در مورد گياهاني كه در طول زمستان هم رشد ميكنند ميتوان دو مرتبه محصول برداري كرد .نكته مهم در مورد بعضي گياهان يك ساله مثل ريحان و گاوزبان اينكه نبايد برگهاي آنها را تا نزديك زمين محصول برداري نمود چون برگهاي پايين مجددا” رشد نموده لذا ميتوان عمل محصول برداري را در طول تابستان چندين بار تكرار نمود.
نكات لازم در بهره برداري گياهان دارويي
تعداد گياهاني كه امر وزه به عنوان گياه دارويي مورد استفاده قرار مي گيرد بسيار زياد است ولي تنها عده اي از اين گياهان در فارماكوپه ها و كتب دارويي به عنوان دارويي يا افيسينال قلمداد ميشود و د ر بين اين تعداد تنها گياهاني كه داراي اثر درماني مهم هستند و يا مواد موثر خاصي دارند به علت مصارف زيادي كه دارند به طور انبوه پرورش داده ميشوند.
پرورش گونه هاي ديگراز اين گياهان كه دارويي نيستند، جون در طب عوام مورد توجه است معمول ميباشد .بهره برداري از گياهان دارويي خودرو و همجنين پرورش آنها بايستي متناسب با ميزان احتياجات سالانه يك ناحيه صورت ميگيرد زيرا اگر بيش از حد مورد نياز بهره برداري يا كشت شود ، باعث ميشود به علت عدم مصرف در انبارها باقي بماند و در نتيجه غالب آنها كه حاوي اسانس ميباشد ، خواص درماني خود را به خاطر از دست دادن اسانس از دست مي دهند و تنها مخارج بيهودهاي صرف تهيه آنها ميگردد.
نكات فني در جمع آوري و محصول برداري گياهان دارويي
مواد متشكله اندامهاي يك گياه بسيار متفاوت است و تنها قسمتهاي بخصوصي از گياه براي تهيه دارو مورد استفاده قرار ميگيرد .بايد توجه داشت كه ميزان مواد موثر در اندامهاي گياه ثابت نيست و متناسب با كيفي ت رشد گياه تغيير ميكند . جمع آوري گياهان دارويي در زماني كه گياه داراي حداكثر ميزان مواد موثره است بايد انجام گيرد زيرا ميزان مواد موثره گياه در طول سال و حتي در ساعات يك روزه متغير است .
به عنوان مثال كورم سورنجان در پاييز فاقد مواد تلخ و عاري كلشيسين است و در عوض داراي مقادير زيادي نشاسته ميباشد، در صورتي كه در فصل بهار و اوايل تابستان كورم گياه داراي مزه تلخ و حداكثر مقدار ماده موثره كلشي سين بوده و جهت رفع نقرس جمع اوري ميشود و يا در گياه بذالبنج ميزان الكالوئيد آن در فصل زمستان كمتر از تابستان ميباشد و ميوه شوكران كه داراي 3 در صد الكالوئيد كونيين ميباشد كه در هنگام رسيدن ميوه مقدار آن به درصد ميرسد.
در مورد اهميت ساعات مختلف روز در امر جمع اوري گياه ،ميتوان برگهاي گل انگشتانه ر ا در نظر گرفت كه مقدار گليكوزيد آ ن بعد از ظهر بيشتر از صبح ميباشد و يا برگهاي بيد كه ميزان گليكوزيدهاي آن در روز بيشتر از ساعات شب ميباشد. مثال قابل توجه ديگر در مورد خانواده سيب زميني است كه ميزان آلكالوئيدهاي آنها در هنگام صبح بيش از بعد از ظهر است . نكته مهم در مورد گياهان اسانس دار است كه برداشت آنها بايد در صبح زود انجام گيرد يعني درست در زماني كه خورشيد از روي برگها شبنم را خشك ميكند چون در اين زمان ميزان اسانس بالا ميباشد . در صورتي كه در طي روز بر اثر نور خورشيد واكنشهاي شيميايي در گياه انجام ميگيرد و مقدار اسانس كم خواهد شد . علاوه بر اين بايد سعي شود كه محصول برداري در يك روز صاف انجام گيرد.
